Istotnym elementem teorii funkcjonowania przedsiębiorstwa jest problematyka kosztów funkcjonowania przedsiębiorstwa. Stanowią bowiem one istotny składnik optymalizacji decyzji podejmowanych przez producenta. Kwestie te znajdują się w obszarze zainteresowań teorii kosztów. Rozpatrywane są one jako koszty własne funkcjonowania przedsiębiorstwa, których zasadniczą (obok kosztów którymi są procenty od kredytów, składki ubezpieczeniowe itd.) i najbardziej znaczącą częścią są koszty produkcji. Koszty produkcji są poniesionymi w określonym czasie wydatkami na opłacenie niezbędnych elementów procesu produkcyjnego, to jest nakładami na środki produkcji (środki pracy i przedmioty pracy) oraz nakładami pracy ludzkiej (żywej) poniesionymi na wytworzenie określonego produktu.

Mikroekonomia w odniesieniu do kosztów produkcji odwołuje się do kosztów całkowitych przedsięwzięcia produkcyjnego lub usługowego, traktowanych jako sumę kosztów faktycznych (określanych także jako koszty explicite) – czyli kosztów poniesionych na: płace pracowników produkcyjnych, wydatki na surowce, materiały, półfabrykaty i energię oraz kosztów alternatywnych (określanych także jako koszty implicite) – czyli kosztów związanych z utratą korzyści zastosowania danych zasobów w innej działalności gospodarczej. Koszt całkowity przedsięwzięcia gospodarczego jest więc sumą kosztów explicite i kosztów implicite.

W rzeczywistości gospodarczej, charakteryzującej się dużą zmiennością techniczno-technologiczną i organizacyjną przedsiębiorstw, wyróżnia się różnego rodzaje kosztów produkcji. W pierwszym rzędzie dzieli się je na koszty produkcji w krótkim okresie i koszty w długim okresie. Z podziałem tym wiąże się podział kosztów na koszty całkowite, koszty przeciętne (czyli jednostkowe) oraz koszty krańcowe. Kosztami produkcji krótkiego okresu są koszty całkowite dzielące się na koszty zmienne (płace pracowników produkcyjnych, wydatki na surowce, materiały, półfabrykaty, energię itp.) zmieniające się wraz ze zmianami wielkości produkcji, oraz na koszty stałe (jak: płace pracowników administracji i obsługi, koszty zużycia się budynków, maszyn i urządzeń, opłaty za użytkowanie ziemi, wynajmu lokali, koszty kredytów, niektóre podatki) będące niezależnymi od rozmiarów i wzrostu produkcji oraz rozkładające się na większą ilość jednostek.
Koszty produkcji w długim okresie rozpatrywane są w związku z kształtowaniem kosztów zmiennych pod wpływem inwestycji. Dzięki nim możliwe staje się zwiększenie kapitału trwałego. Kształtowanie się zaś tego procesu związane jest z kształtowaniem się długookresowych kosztów przeciętnych (DKP). Koszty te w początkowym okresie zwiększania kapitału trwałego ulegają zwykle obniżeniu, lecz po przekroczeniu pewnego rozmiaru zaczynają wzrastać – między innymi z przyczyn rosnących kosztów zarządzania wielkim przedsiębiorstwem lub w wyniku wzrostu cen zaopatrzenia surowców naturalnych. Oznacza to, że zwiększanie nakładów na kapitał trwały jest korzystne tylko do pewnej wielkości produkcji – to jest do takiej przy której długookresowe koszty przeciętne osiągną minimum, a potem zaczynają już rosnąć.
Kosztami całkowitymi (KC) są pełne koszty ponoszone przez dane przedsiębiorstwo, związane z wyprodukowaniem przez nie określonej ilości towarów lub usług.

Kosztami przeciętnymi (KP) nazywanymi również kosztami jednostkowymi są koszty całkowite podzielone przez ilość wyprodukowanych jednostek (Q). Określa się je według formuły:
Kosztami krańcowymi (KK) są koszty wyprodukowania dodatkowej jednostki produktu (DQ). Mierzy się je stosunkiem przyrostu kosztów całkowitych (DKC) do przyrostu produktu (DQ). Informuje on przedsiębiorcę, ile kosztuje ostatnia jednostka wytwarzanego wyrobu i czy następna jednostka będzie kosztowała go taniej czy drożej. Znajomość kosztu krańcowego jest przydatna dla przedsiębiorcy w momencie, gdy ma podjąć decyzję co do zwiększenia lub zmniejszenia produkcji.

W odniesieniu do kosztów własnych przedsiębiorstw – w tym również w odniesieniu do kosztów produkcji dokonuje się także innych ich podziałów. Często dzieli się je koszty osobowe i rzeczowe. Kosztami osobowymi jest ta część kosztów która wiąże się z wypłatą wynagrodzeń. Stanowią je więc: płace i składki ubezpieczeniowe. Kosztami rzeczowymi są zaś wszystkie inne koszty poza osobowymi.
Jeszcze innym podziałem jest podział kosztów na koszty proste i złożone. Prostymi są te które można bez trudu odnieść do układu rodzajowego kosztów np. jest nim koszt transportu obcego na rzecz innych usług świadczonych na rzecz przedsiębiorstwa. Złożonymi są natomiast koszty, które obejmują kilka rodzajów kosztów – np. są nimi koszty transportu własnego obejmujące płacę kierowców, amortyzację samochodów, koszt paliwa itd.
W analizie kosztów produkcji wyróżnia się także koszt bezpośrednie i pośrednie. Kosztami bezpośrednimi są te koszty które dotyczą bezpośrednio poszczególnych wyrobów gotowych, towarów i usług- np. koszt zużycia materiałów, koszt opakowań. Te zaś koszty których nie da się bezpośrednio przypisać do wytworzonych produktów czy świadczonych usług zaliczamy do kosztów pośrednich. Są nimi przede wszystkim koszty administracji.

Konsumpcja gospodarcza to konsumpcja usług świadczonych przez czynniki wytwórcze – czyli konsumpcja czynników produkcji. Kwestia ta jest przedmiotem dociekań teorii produkcji.
Teoria produkcji jest teorią ekonomiczną zajmującą się głównie rzeczową stroną procesów wytwórczych. Zajmuje się ona analizą wyznaczników zmian wielkości produkcji oraz związków między nakładami a rozmiarami wytworzonego produktu. Obejmuje ona obok celów, zadań i funkcji tego procesu również zachowania przedsiębiorstwa w toku realizacji produkcji oraz jego reakcje na zachowania konkurencyjne innych przedsiębiorstw.
Produkcja to działalność rozłożona w czasie, polegająca na przetwarzaniu czynników produkcji(podstawowych i współczesnych) na dobra (wyroby) i usługi potrzebne do spożycia i inwestycji. Mierzy się ją wielkością produktu (wyrażonego w jednostkach o stałej) jakości na jednostkę czasu. Natomiast zużycie czynników produkcji w określonych ilościach i w danym czasie zaangażowanych w procesie produkcji, nazywa się nakładami. Zatem wielkość produkcji jest funkcją ilości nakładów oraz od technologii i przedsiębiorczości. Główną kategorią teorii produkcji jest funkcja produkcji. Jej wielkość (tj. produkcji) wynika z ilości nakładów czynników produkcji. Jest ona funkcją wielu zmiennych. Definiuje się ją jako stosunek miedzy wielkością produkcji danego wyrobu (Q), a potrzebnymi do jego wytworzenia nakładami czynników produkcji (L, K, Z) które mogą być stosowane w wielu proporcjach.
W toku produkcji, przedsiębiorstwa zmuszone są do podejmowania i rozwiązywania wielu problemów decyzyjnych związanych z efektywnym zastosowaniem czynników produkcji. Odwołując się do kryterium czasu, możemy podzielić je na krótkookresowe, długookresowe i bardzo długookresowe.
Ważną częścią składową mikroekonomii jest teoria funkcjonowania przedsiębiorstwa. W istocie rzeczy jest ona teorią zachowań producenta, traktowanego jako podmiot gospodarczy. Zaznaczyć przy tym trzeba, że producent (utożsamiany z przedsiębiorstwem) w gospodarce rynkowej występuje w podwójnej roli. Z jednej strony jako nabywca, który w celu wytwarzania dóbr musi zaopatrywać się na rynku w niezbędne czynniki produkcji (surowce, maszyny, siłę roboczą, ziemię, kapitał finansowy itp.); z drugiej strony jednocześnie jako sprzedający (oferant) wytworzone przez siebie produkty i usługi. Najogólniej określając obejmuje ona problematykę: organizacji przedsiębiorstw; konkurencji, oraz kosztów.
Pierwszoplanowym elementem teorii przedsiębiorstwa jest samo przedsiębiorstwo, rozumiane jako organizacja pod jednym zarządem, wyodrębniona ekonomicznie i prawnie, której celem jest działalność przynosząca zyski w wyniku sprzedaży własnych produktów i usług. W rzeczywistości gospodarczej mamy do czynienia z wieloma formami i rodzajami przedsiębiorstw, które dają się pogrupować według: formy własności, pozycji rynkowej, wielkość oraz rodzaju prowadzonej działalności.
Ważnym elementem teorii przedsiębiorstwa jest teoria konkurencji widziana jako teorią funkcjonowania rynku kształtującego rzeczywiste zachowania podmiotów gospodarczych.
Ważnym elementem teorii funkcjonowania przedsiębiorstwa jest problematyka kosztów produkcji. Stanowią bowiem one istotny składnik optymalizacji decyzji podejmowanych przez producenta.