BOOKS

.:: Polityka Koniunktury Gospodarczej ::.

Rzeczywistość gospodarcza współczesnego świata ujawniając ścisłe związki problemów reprodukcji społecznej z problemami koniunktury gospodarczej, wymusiła na polityce gospodarcze również koncentrację uwagi na nich – traktując je jako podstawowe. Wiążą się one bowiem nie tylko ze wzrostem gospodarczym, ale również z całym systemem funkcjonowania gospodarki danego kraju. świadomość tych powiązań mają zarówno politycy, ekonomiści jak i ludzie praktyki gospodarczej. Odzewem na to są rozwiązania oraz realizacja polityki koniunktury gospodarczej – przez którą rozumie się takie postępowanie państwa, które stosownie do swoich celów wpływa na bieg wydarzeń gospodarczych, formułuje je – bądź określa warunki ich istnienia. W tak rozumianej polityce koniunktury gospodarczej wyraźnie zauważalna staje się w niej zarówno struktura statyczna jak i struktura dynamiczna. Strukturę statyczną stanowią: cel, instrumenty i nośniki współpracy. Natomiast strukturę dynamiczną stanowią trzy zasadnicze jej fazy: preparacyjna, programowania oraz realizacji i oceny. Realizacja każdej z nich związana jest z wiedzą o aktywności gospodarczej.
Charakterystycznym zjawiskiem w wysoko rozwiniętych krajach gospodarki rynkowej jest przypisywanie polityce koniunktury gospodarczej roli podstawowej w rozważaniach polityki gospodarczej. Ma to miejsce mimo oparcia tych rozwiązań często o bardzo różne i niejednolite koncepcje. Przejawiają się one różnym stopniem koncentracji uwagi na zasadniczych przedsięwzięciach makroekonomicznych, oraz różnym zakresem doboru narzędzi i środków regulacyjnego wpływu na koniunkturę, a zwłaszcza na ograniczenie wahań cyklicznych. Sytuacja ta wynika w dużej mierze z wiązania przedsięwzięć państwa z wymaganiami wynikającymi ze stanu gospodarki, który jest różny w każdym z krajów.
Współcześnie w krajach gospodarki rynkowej, główną rolę w regulowaniu koniunktury przypisuje się polityce : pieniężno-kredytowej, finansowej, zatrudnienia, wzrostu gospodarczego, inwestycyjnej, strukturalnej, przemysłowej, rolnej, antyinflacyjnej, zagranicznej, promocji konkurencji i społecznej. poszczególne państwa nadają jednak inny priorytet każdemu z tych segmentów polityki. W zależności od koniunktury, jej relacje opierają się na szerokim zakresie środków, od elastycznych narzędzi rynkowych po narzędzia administracyjno-instytucjonalne.
Uogólniając doświadczenia wiodących w rozwoju gospodarczym krajów gospodarki rynkowej, dostrzec trzeba, że polityka koniunktury gospodarczej składa się z pięciu następujących członów, a mianowicie:
Stabilizacji gospodarczej z przedsięwzięciami: antyinflacyjnymi; regulacji zatrudnienia (stopy bezrobocia lub nadmiernego nieproduktywnego zatrudnienia) zmniejszenia długu publicznego; poprawy salda bilansu handlowego i płatniczego; zmniejszenia deficytu budżetowego; taryfowych rozwiązań w relacjach płace ceny konsumpcyjne rozwiązań fiskalnych ograniczających konsumpcję lub dochody niezależne od wydajności pracy bądź też pobudzających do inwestowania zamiast do spożycia; oraz rozwiązań polityki monetarnej skłaniających do lokat średnioterminowych w formie papierów wartościowych lub premiowych depozytów oszczędnościowych oraz takich które regulowałyby wielkość pieniądza w gospodarstwach domowych.
Wzrost gospodarczy z przedsięwzięciami mającymi na celu wywołania ożywienia w gospodarce, przez: stymulowanie badań naukowych i rozwojowych zarówno przez subwencjonowanie jak i kredytowanie na korzystnych warunkach; rozwiązania polityki fiskalnej wyłącznie w całości lub w części wydatki na badania rozwojowe z podstawy opodatkowania; ożywienia gospodarki przez zwiększenie centralnych wydatków na inwestycje w infrastrukturze (drogi, porty, sieci łączności i itd.), Mające ułatwić podejmowanie przedsięwzięć inwestycyjnych organizacjom gospodarczym; oraz zastosowanie bodźców monetarnych i fiskalnych dla potencjalnych inwestorów przez wywołanie zwiększonego popytu inwestycyjnego.
Restrukturyzacji rzeczowej struktury gospodarki, przez: określenie preferencji ogólnogospodarczych i priorytetów; uruchomienie odpowiedniej polityki budżetowej; uruchomienie ulg podatkowych – gałęziowych i branżowych – z tytułu utworzenia nowych miejsc pracy w preferowanych dziedzinach; oraz zaostrzenie obciążeń finansowych w tych dziedzinach, które powinny zejść ze sceny gospodarczej.
Stosunki gospodarcze z zagranicą, polegające na: określeniu udziału w międzynarodowym podziale pracy; preferencyjnej polityce celnej; monetarnych i fiskalnych zachętach do przepływu towarów i kapitałów; wspólnych przedsięwzięciach bilateralnych i w krajach trzecich; oraz udziale w zintegrowanych rynkach.
Polityka socjalna, polegająca na: realizacji zasady bezpieczeństwa socjalnego pełnym zatrudnieniu z przejściowym, strukturalnym tzw. (funkcjonalnym) bezrobociu; taryfowej polityce płacowo-cenowej; oraz ubezpieczeniach społecznych (zdrowotnych, emerytalnych, inwalidzkich, itd.) Obowiązujących powszechnie, a więc przysługujących każdemu obywatelowi bez względu na rodzaj zatrudnienia i formę własności pracodawcy.
Podstawowe elementy polityki koniunktury gospodarczej, uzewnętrzniają nie tylko problemy wiążące się ze wzrostem (czy też rozwojem) gospodarczym, ale również z tą częścią polityki społecznej, która wiąże się bezpośrednio z działalnością i aktywnością gospodarczą. Są one przy tym bardzo pojemne, bowiem zawierają w sobie rozwiązania i instrumentarium praktycznie ze wszystkich sfer działalności gospodarczej.

Koniunktura gospodarcza której pojęcie jest rozumiane często wieloznacznie – traktowane przede wszystkim jako splot warunków wywierających określony dodatni lub ujemny wpływ na stan i dynamikę zjawisk w gospodarce narodowej. Potocznie koniunktura jest synonimem stanu gospodarki. Dobra koniunktura oznacza rozwój gospodarczy, zmiany strukturalne i równowagę ekonomiczną, a zła koniunktura zachwiana równowagę ogólną, spadek (lub zastój) produkcji, wymiany towarowej, cen dochodu narodowego.
Problematyka koniunktury gospodarczej, stanowiąc znaczny obszar badawczy ekonomii, ujawnia ścisłe związki z problematyką reprodukcji. W praktyce gospodarczej uzewnętrznia się ona poprzez koncepcje i realizacje polityki koniunkturalnej.
Rozwój gospodarki rynkowej nie odbywa się w sposób ciągły, lecz jest przerywany kryzysami gospodarczymi. Obraz tak dostrzeganej aktywności gospodarczej jest jednocześnie obrazem koniunktury gospodarczej, kreśląc w czasie jej periodyczny rytm wzlotów i upadków, to jest okresy boomu i okresy załamań. Odzwierciedla on cykl gospodarczy, będący powracającymi, ale nieregularnymi wahnięciami poziomu ogólnej działalności gospodarczej. Synonimiczne z tym pojęciem jest pojęcie cyklu koniunkturalnego rozumiane jako periodycznie wytwarzające się wahania (przepływy i odpływy) istotnych składników (przejawów) życia gospodarczego. Zasadniczymi jego elementami są: czas trwania, fazy i ich wzajemne proporcje, punkty zwrotne koniunktury, amplituda wahań wokół linii trendu i jej intensywności.
Periodyzacja cyklu koniunkturalnego, opiera się na wielu koncepcjach oznaczenia jego faz. Najczęściej spotykaną jest czterofazowa koncepcja cyklu koniunkturalnego, które jednak różnie są nazywane i różna jest ich kolejność. W Polsce największą popularność zyskała koncepcja podziału cyklu na : kryzys, depresję, ożywienie (poprawa) i rozkwit (prosperita). Fazy te niekiedy łączy się i nazywa recesją – dwie pierwsze, oraz ekspansją pozostałe. Spotkać można się również z podziałem na : ożywienie, ekspansję, recesję i kontrakcje oraz na: rozkwit, recesję, depresję i poprawę. Obok czterofazowych, w literaturze przedmiotu trafić można również na koncepcję trójfazowego podziału cyklu koniunkturalnego. Jej istota zasadza się na relacji rzeczywistego tempa wzrostu do trendu, jako kryterium wyznaczania faz. W pierwszej fazie jest wzrost szybszy od trendu, w drugiej wzrost jest zbliżony do trendu, a w trzeciej wzrost jest wolniejszy niż trend.
Stosując kryterium długości, tj. czasu trwania cyklu koniunkturalnego, wielkości amplitudy wahań, a także przyczyn i obszarów ich występowania możliwym staje się dokonanie ich pewnej klasyfikacji. Ze względu na czas trwania rozróżnia się: cykle “długie” trwające około 50-60 lat (są to tzw. cykle Kondratiewa); cykle “średnie” trwające około 20 lat (są nimi np. cykle rolnicze i cykle budowlane); cykle “krótkie” trwające 10 lat (są nimi tzw. cykle zapasów trwające około 3 lat; 3-4 letnie cykle Kitchina; 8-10 letnie cykle Juglera.
Ze względu na specyfikę występowania: cykle normalne (regularne) trwające od około 4 do 11 lat; cykle sezonowe; cykle szczególne i cykle pośrednie.
Ze względu na obszar występowania wyróżnia się: cykle rolnicze – w tym tzw. cykle świńskie (trwające 3-4 lata) i cykle rolnicze długie (trwające około 20 lat); cykle budowlane trwające około 20 lat; oraz cykle rynkowe (nazywane także szczegółowymi).
Ze względu na zasięg wyróżnia się cykle krajowe, cykle regionalne, oraz cykle światowe.
Przedstawiony podział cykli koniunkturalnych nie jest ostatecznym. W praktyce gospodarczej spotkać można się z innymi ich rodzajami, które są jednak najczęściej ich dalszą konkretyzacją. Obok ściśle ekonomicznego opisu zjawisk koniunkturalnych w gospodarce narodowej, niekiedy spotkać można się także z niekonwencjonalną interpretacją koniunktury gospodarczej.
Ocena koniunktury gospodarczej wymaga dokonania jej w oparciu o odpowiednio dobrane wskaźniki opisujące konkretne stany aktywności gospodarczej. Są nimi wskaźniki koniunktury gospodarczej, którymi są zbiory ogólnych wskaźników makroekonomicznych, mających charakter ogólny lub specjalistyczny (jak: wskaźniki pilotujące, wskaźniki współbieżne, wskaźniki reagujące ze zwłoką) oraz wskaźniki niekonwencjonalne.
W krajach rozwiniętej gospodarki rynkowej koniunkturę gospodarczą opisuje się w oparciu o zbiory ogólnych wskaźników uważanych jednocześnie za podstawowe wskaźniki koniunktury. W polskiej praktyce gospodarczej dla potrzeb oceny koniunktury, wiele ośrodków naukowych, instytucji finansowych a także pism ekonomicznych podjęło się publikacji własnych wskaźników, różnie je nazywając.
Rzeczywistość gospodarcza współczesnego świata wymusiła na polityce gospodarcze również koncentrację uwagi na kwestiach koniunktury gospodarczej, a w konsekwencji na koncepcjach i realizacji polityki koniunktury gospodarczej. Współcześnie w krajach gospodarki rynkowej, główną rolę w regulowaniu koniunktury przypisuje się polityce : pieniężno-kredytowej, finansowej, zatrudnienia, wzrostu gospodarczego, inwestycyjnej, strukturalnej, przemysłowej, rolnej, antyinflacyjnej, zagranicznej, promocji konkurencji i społecznej. poszczególne państwa nadają jednak inny priorytet każdemu z tych segmentów polityki. W zależności od koniunktury, jej relacje opierają się na szerokim zakresie środków, od elastycznych narzędzi rynkowych po narzędzia administracyjno-instytucjonalne.
Uogólniając doświadczenia wiodących w rozwoju gospodarczym krajów gospodarki rynkowej, dostrzec trzeba, że polityka koniunktury gospodarczej składa się z pięciu następujących członów, a mianowicie: stabilizacji gospodarczej; wzrostu gospodarczego; restrukturyzacji rzeczowej struktury gospodarki; stosunków gospodarczych z zagranicą oraz polityki socjalnej. Są one przy tym bardzo pojemne, bowiem zawierają w sobie rozwiązania i instrumentarium praktycznie ze wszystkich sfer działalności gospodarczej.