BOOKS

.:: Równowaga Rynkowa ::.

Najpełniejszym przejawem równowagi makroekonomicznej w jej wymiarze wewnętrznym jest równowaga rynkowa. Jej istotą jest równość podaży dóbr i usług dostarczonych na rynek z popytem na te dobra reprezentowanym przez sumę dochodów ludności. Jeśli dotyczy ona wszystkich lub wybranych rynków (nawet jednego) mamy do czynienia z równowagą rynkową ogólną, jeśli zaś dotyczy tylko segmentów tych rynków (np. grup towarowych) to wówczas mamy do czynienia z równowagami cząstkowymi. Zaznaczyć przy tym trzeba, że ukształtowanie się równowagi ogólnej nie oznacza osiągnięcia równowag cząstkowych we wszystkich grupach towarowych – co jest stanem idealnym do którego należy zmierzać.
Obecnie często równowagę rynkową traktuje się jako część ogólniejszej równowagi psychosocjologicznej społeczeństwa (nazywanej równowagą społeczną) i ocenia się ją przez to także w kategoriach politycznych i socjologicznych. Równowaga społeczna traktowana jest jako funkcja zadowolenia ludzi z pracy i życia, o której stanowią zarówno czynniki materialne jaki niematerialne, wzrost płac, kultura pracy, poczucie bezpieczeństwa, rosnący prestiż kraju na arenie międzynarodowej. Jej cecha charakterystyczną jest to, że można ją kształtować przy różnym poziomie i różnej dynamice dochodów.
Konkretyzując przez równowagę rynkową rozumie się takie dostosowanie podaży do efektywnego popytu na dobra i usługi nabywane przez ludność, przy którym:
nie następuje wzrost ogólnego poziomu cen bez odpowiedniej podwyżki dochodów cały efektywny popyt może być zaspokojony z bieżącej produkcji oraz z nagromadzonych rezerw nie tworzą się zapasy, których nie można upłynnić przez obniżkę cen.

Równowaga na rynku finansowym
W procesie reprodukcji społecznej poszczególne podmioty gospodarcze ujawniają różne preferencje i zachowania. Jednym z ich układu jest sytuacja w której przedsiębiorstwa chcą dokonywać inwestycji, ale nie mając własnych środków muszą zaciągać kredyty. Źródłem ich pozyskania są banki lub inne instytucje finansowe w których gospodarstwa domowe składają swoje oszczędności będące nie skonsumowaną częścią swoich dochodów. Z tych oszczędności tworzy się fundusze kredytowe.
W bankach i innych instytucjach finansowych zgłaszana jest z jednej strony podaż funduszy kredytowych przez oszczędzających, z drugiej strony zaś popyt na nie ze strony przedsiębiorstw i rządu. Skorzystanie z kredytów wiąże się z opłatą za nie, którą jest stopa procentowa. Jej wielkość jest wypadkową popytu na kredyty i podaży kredytów. Przy spadku ceny kredytów rośnie wielkość popytu na nie. Jeśli natomiast ich cena rośnie, to zainteresowanie nimi maleje.
Wielkość ceny stopy procentowej zależy jednocześnie ściśle od warunków gospodarowania. Wpływ na ich kształtowanie ma w znacznej mierze bank centralny poprzez prowadzoną przez siebie politykę monetarną polegającą na regulowaniu podaży pieniądza w gospodarce. Poprzez prowadzenie operacji otwartego rynku, wyznaczanie stopy redyskontowej i stopy rezerw obowiązkowych wpływa on na podaż kredytu. Jeśli konsekwencją tych przedsięwzięć stanie się podaż pieniądza w gospodarce na poziomie pożądanym, wówczas możemy mówić o równowadze na rynkach finansowych. Wiąże się ona ściśle z ukształtowaniem się stopy procentowej równowagi.

Równowaga na rynku pieniężnym
Innym układem preferencji i zachowań poszczególnych podmiotów gospodarczych w procesie reprodukcji społecznej jest sytuacja w której zgłaszany jest popyt na pieniądz ze strony gospodarstw domowych a ich podaż regulowana jest przez bank centralny.
Popyt gospodarstw domowych dyktowany jest niezbędnymi zakupami i płatnościami, potrzebami wynikającymi z wypadków losowych oraz sytuacjami możliwości zawarcia korzystnych transakcji.
Podaż pieniądza przez bank centralny uwarunkowana jest zaś jego dostępnością. Ta zaś zależy od gotówki będącej w obiegu oraz depozytów bankowych. Gotówkę stanowią banknoty i monety będące w obiegu. Depozytami bankowymi są pieniądze oddane przez ich właścicieli do dyspozycji banku na określonych warunkach umowy. Rozróżnia się ich dwa rodzaje: bieżące i oszczędnościowe. Depozyty bieżące to depozyty pieniężne do których właściciel ma zawsze dostęp i są one płatne na każde żądanie, ale za to są nisko oprocentowane. Natomiast depozyty oszczędnościowe to depozyty pieniężne przynoszące większy dochód, ale do których dostęp jest możliwy po uzgodnionym terminie. Wcześniejsze ich podjęcie wiąże się z przepadkiem odsetek za czas depozytu.
Jeśli połączymy stronę popytową i podażową tak umownie dostrzeganego rynku pieniężnego to otrzymamy jego obraz, na którym stan równowagi określony zostanie wielkością stopy procentowej wyznaczonej jej poziomem w punkcie przecięcia krzywych popytu i podaży pieniądza .

Równowaga na rynku pracy
Jeszcze innym układem zachowań poszczególnych podmiotów gospodarczych w trakcie procesu reprodukcji społecznej jest sytuacja w której: z jednej strony gospodarstwa domowe, by zaspokoić swoje potrzeby konsumpcyjne poszukują dochodów do ich zaspokojenia poprzez podaż swojej pracy; z drugiej strony zaś przedsiębiorstwa dążąc do maksymalizacji swoich zysków zgłaszają popyt na pracę, jeśli jest tylko popyt na produkty wytwarzane dzięki zaangażowaniu tej pracy. Oznacza to, że równowaga na rynku pracy jest wypadkową popytu i podaży pracy.
Zrozumienie problemu równowagi na rynku pracy wymaga dalszego przybliżenia kwestii jej popytu i podaży. Pomocnym w tym względzie jest odwołanie się do kształtowania się układu krzywych popytu i krzywych podaży pracy.
Podaż pracy z gospodarstw domowych tworzy indywidualną podaż pracy. Zsumowanie indywidualnej podaży pracy daje sumaryczną (ogólną) podaż pracy na rynku. Jeśli indywidualna podaż pracy pokazuje zależność pomiędzy stawką płacy a wielkością podaży pracy, to sumaryczna podaż pracy pokazuje zależność między stawką płac i wielkością podaży pracy całego rynku w danym okresie. Obrazem indywidualnej podaży pracy jest krzywa indywidualnej podaży pracy pokazująca ile czasu dany człowiek chce pracować przy każdej stawce płac w danym okresie. Z kolei obrazem sumarycznej podaży pracy jest krzywa podaży pracy dla rynku.
Z kolei popyt poszczególnych przedsiębiorstw na pracę tworzy indywidualny popyt na pracę, pokazujący zależność między stawką płac a wielkością popytu w danym okresie. Jej obrazem jest krzywa indywidualnego popytu na pracę, która pokrywa się z krzywą przychodu krańcowego z pracy. Przychodem krańcowy z pracy jest zaś przyrost przychodów całkowitych osiągniętych przez przedsiębiorstwo ze sprzedaży produktów wytworzonych przez dodatkowego zatrudnionego. Koszt krańcowy pracy to przyrost kosztów całkowitych spowodowany wzrostem zatrudnienia o jednostkę pracy (dodatkowo zatrudnionego). Zsumowany indywidualny popyt na pracę daje popyt na pracę dla całego rynku pracy.
Równowaga na rynku pracy, jeśli oprzeć się na powyższych zależnościach, wyznaczana jest przez punkt przecięcia się rynkowej krzywej popytu z rynkową krzywą podaży. Punkt ten określa jednocześnie stawkę płac w równowadze oraz wielkość zatrudnienia w równowadze.

Równowaga na rynku walutowym
W warunkach gospodarki otwartej spotykamy się z koniecznością dysponowania pieniądzem (inaczej walutą) innych państw. Ich pozyskanie (zakup) a także i zbycie (sprzedaż) dokonuje się na rynkach walutowych. Rynek walutowy jest miejscem na którym zgłaszany jest popyt na waluty i ich podaż. Wymiana (sprzedaż – kupno) jednej waluty na drugą odbywa się w oparciu o kurs walutowy, który jest ceną jednej waluty wyrażonej w jednostkach waluty innego kraju. Kurs walutowy wyraża także stosunek w jakim jedna waluta wymieniana jest na drugą.
Rynek walutowy – jak każdy inny rynek – aby mógł pełnić swoją funkcję musi wykazać się funkcjonowaniem swojej zarówno popytowej jak i podażowej strony. Obie te strony decydują o równowadze rynku walutowego. Ma ona miejsce przy kursie równowagi walutowej. Przy takim kursie popyt na daną walutę i jej podaż oraz popyt na inną walutę i jej podaż muszą być zawsze zbilansowane. Rynek walutowy pozostaje w zrównoważeniu tak długo, aż nie zdarzy się coś, co może go z tego stanu równowagi wytrącić.
Wpływ na równowagę na rynku walutowym mają mechanizmy wyznaczania kursów walutowych na rynkach walutowych. Kształtują się one nie tylko pod wpływem mechanizmów rynkowych – i wówczas nazywane są zmiennymi kursami walutowymi, ale również pod wpływem polityki państwa tworząc system stałych kursów walutowych. Jeśli zmienne kursy walutowe kształtują się swobodnie, to stałe kursy walutowe są niezależne od zmieniających się warunków rynkowych, bowiem są utrzymywane na stałym uzgodnionym przez rządy poziomie.
Obecnie przeważającymi są poglądy, że kursy walutowe powinny kształtować się pod wpływem zmieniających się warunków rynkowych.

Równowaga na rynku ziemi
Istotnym dla procesów reprodukcji społecznej jest również problem równowagi na rynku z ziemi. Wynika to z faktu, iż ziemia jest charakterystycznym zasobem naturalnym, bowiem całkowita jej wielkość podaży nie może ulec zmianie pod wpływem indywidualnych decyzji. Właściciele ziemi mogą ją kupować i sprzedawać, ale nie wpłynie to w żaden sposób na zagregowaną podaż ziemi w ogóle i określonym jej rodzaju. Całkowita podaż ziemi jest bowiem doskonale elastyczna. W tej sytuacji równowaga na rynku ziemi zostanie osiągnięta przy takiej wysokości renty (to jest dochodu z ziemi), przy której stała wielkość ziemi zostanie wykorzystana najefektywniej.