BOOKS

.:: Towar i Cena ::.

Towar to produkt pracy ludzkiej w postaci dobra lub usługi przeznaczony do sprzedaży. Uosabia on stosunek sprzedawcy i nabywcy. Charakteryzuje się wartością użytkową i wartością wymienną. Dzięki swojej wartości użytkowej, przez którą rozumiemy całokształt fizycznych i chemicznych właściwości, pozwalających zaspokoić określoną potrzebę, staje się on przedmiotem społecznego zapotrzebowania. Natomiast dzięki wartości wymiennej – którym jest ilościowy stosunek, w jakim jeden towar jest wymieniamy na inny – w procesie wymiany producent (sprzedawca) otrzymuje za swój oferowany towar określoną wartość innego towaru. Towar na który został wymieniony dany towar nazywamy jego ekwiwalentem. W gospodarce rynkowej funkcję ekwiwalentu najlepiej pełni pieniądz.

Cena to wartość towaru wyrażona w pieniądzu. Jest ona relacją wymienną pomiędzy towarami i wypadkową różnokierunkowych interesów sprzedawców i nabywców. Pierwsi chcą uzyskać cenę najwyższą, drudzy zaś chcą dokonać zakupu po cenie najniższej. Ich siła przetargowa prowadzi do ustalenia ceny i do zawarcia transakcji kupna i sprzedaży. Jako taka kształtuje się więc ona w wyniku gry popytu i podaży.
Cena pełni w gospodarce wielorakie funkcje, spośród których najważniejszymi są : agregacyjna, informacyjna, dochodowa, redystrybucyjna, bilansująca i stymulacyjna.
Istotą funkcji agregacyjnej ceny jest sprowadzanie nakładów i wyników do wspólnego mianownika, w celu obiektywizacji alternatyw wyboru.
Natomiast istotą funkcji informacyjnej ceny jest pełnienie roli parametru docierającego do wszystkich podmiotów gospodarczych z informacją umożliwiającą im podejmowanie określonych działań. Informuje ona nabywcę o ile zmniejszą się jego zasoby pieniężne gdy dokona zakupu określonego dobra (usługi), a producenta zaś o tym o ile zwiększy się jego dochód, gdy dokona sprzedaży danego dobra (usługi). Cena jest więc informacją i sygnałem rynku kierowanym w stronę podmiotów gospodarczych w celu wsparcia optymalności wyboru. Umożliwia ona przeprowadzenia porównania nakładów na wytworzenie danych dóbr (usług) z ich efektami w różnych sferach działalności gospodarczej, co jest korzystne dla producentów (zarówno jako sprzedawców i jako nabywców) jak i konsumentów. Znajomość cen przez producentów umożliwia im bowiem w roli sprzedawcy swoich wyrobów, kształtowanie – pod kątem sprzedaży – najkorzystniejszej dla siebie struktury wytwarzania, zaś w roli nabywcy czynników produkcji wyboru najlepszych rozwiązań spośród możliwych wariantów. Natomiast konsumenci znając ceny mają możliwość kształtowania swojej struktury spożycia. Cena rosnąc informuje ich o konieczności ograniczenia zakupu danego dobra (usługi) i ewentualnie o możliwości zwiększenia zakupu dóbr substytucyjnych. Obniżając zaś swój poziom, cena informuje o możliwości zwiększenia zakupu danego dobra lub innych dóbr. Funkcja informacyjna ceny oprócz wymiaru wewnętrznego ma również wymiar zewnętrzny. Znajomość cen na poszczególne dobra i usługi na rynku wewnętrznym i zewnętrznym pozwala określić optymalny poziom, strukturę oraz kierunki eksportu i importu.
Cena za sprawą pełnienia funkcji agregacyjnej i informacyjnej umożliwia przeprowadzenie poprawnego rachunku ekonomicznego, czyli podjęcie ekonomicznie uzasadnionych decyzji, warunkujących racjonalne rozdysponowanie zasobów między poszczególne dziedziny wytwarzania i warunkuje dopasowanie struktury produkcji do struktury społecznego zapotrzebowania.
Funkcja dochodowa ceny wiąże się z takim kształtowaniem cen na poszczególne dobra i usługi, który zapewniałby odtworzenie kosztów poniesionych na wytworzenie tych dóbr i usług oraz osiągnięcie pewnej nadwyżki niezbędnej do finansowania rozwoju gospodarczego. Rozpatrywać trzeba ją zarówno w wymiarze makroekonomicznym – jak i mikroekonomicznym. W pierwszym wiąże się z kształtowaniem ogólnego poziomu cen w taki sposób aby suma cen wszystkich dóbr i usług wytworzonych w danym czasie zapewniła odtworzenie kosztów poniesionych na ich wytworzenie i realizację oraz nadwyżkę (to jest globalny produkt dodatkowy) służący finansowaniu rozwoju społeczno-gospodarczego kraju. W wymiarze mikroekonomicznym wiąże się ona z kształtowaniem poziomu cen konkretnych dóbr i usług lub ich grup, w taki sposób aby producenci mieli zapewnione odtworzenie kosztów poniesionych na ich wytwarzanie i realizację oraz osiągnęli odpowiednią nadwyżkę (indywidualny produkt dodatkowy) na finansowanie własnych potrzeb rozwojowych oraz na ogólnokrajowych potrzeb rozwoju.
Z kolei funkcja redystrybucyjna ceny ujawnia się wówczas gdy mamy do czynienia z sytuacją gdy cena różni się od wartości, to znaczy gdy zawiera zróżnicowane zyski, podatki i opłaty. Ma to miejsce w sytuacji ustalania cen przez przedsiębiorstwa dominujące na rynku. Ustalają one zwykle ceny na wytwarzane przez siebie dobra (usługi) na poziomie zapewniającym osiąganie zysku wyższego od przeciętnego, przechwytując w ten sposób dochody innych przedsiębiorstw oraz konsumentów. Innym przykładem funkcjonowania redystrybucyjnej funkcji cen jest sytuacja redystrybucji dochodów przez państwo, za pomocą cen, poprzez obciążenie cen podatkami lub przez ich subwencjonowanie. Cena więc, w określonej sytuacji może stać się narzędziem redystrybucji umożliwiającym przesunięcie dochodów pomiędzy podmiotami gospodarczymi i grupami społecznymi, w zależności od struktury nabywanych dóbr i usług oraz struktury i poziomu cen.
Istota funkcji bilansującej (rozdzielczej, dystrybucyjnej) ceny wynika z bilansowanie popytu z podażą. Poprawnie mogą ją pełnić tylko ceny równowagi rynkowej, a więc takie ceny przy których nie pojawiają się ani niedobory, ani nadmierne nadwyżki podaży w stosunku do popytu. Funkcja ta zapewnia nabycie dóbr każdemu, kto jest gotów zapłacić za nie określone ceny. W sytuacji, gdy ceny poszczególnych dóbr i usług nie równoważą popytu na nie z ich podażą występują zakłócenia w podziale. Gdy są one zbyt niskie, to popyt jest nadmierny w stosunku do podaży – co powoduje, że podział odbywa się według innych kryteriów niż kryterium najwyższej efektywności. Gdy zaś ceny są zbyt wysokie, to popyt jest niewystarczający w stosunku do podaży – co powoduje, że część produkcji nie podlega podziałowi i tworzy zapasy.
Funkcja stymulacyjna (bodźcowa) ceny wiąże się kształtowaniem łącznych dochodów pieniężnych producentów pod wpływem zmiany ich przychodów i kosztów spowodowanych zmianą poziomu oraz relacji cenowych. Ponieważ dochody są podstawą dokonywania wyborów i podejmowania decyzji, stąd też ceny kształtowane na podstawie popytu i podaży skłaniają producentów do działań zgodnych z wymogami rynku. W sytuacji wzrostu ceny przy danych nakładach – a więc wzrostu zysku jednostkowego a przez to poprawy opłacalności – cena staje się bodźcem do: zwiększania produkcji i podaży danego wyrobu (usługi); unowocześniania produkcji; poprawy jakości, estetyki i funkcjonalności wyrobów. W sytuacji zaś spadku ceny przy danych nakładach – a więc obniżeniu opłacalności – cena skłania producentów do ograniczenia produkcji i podaży danych dóbr. Często w takiej sytuacji staje się ona także bodźcem do obniżenia kosztów wytwarzania oraz wdrażania postępu naukowo-technicznego.