BOOKS

.:: Rozwój Gospodarczy ::.

Dla reprodukcji społecznej istotnymi są procesy wzrostu rozwoju gospodarczego. Kryją one w sobie jednak i czynniki sprzyjające im, jak i czynniki je ograniczające. Sytuacja ta wymaga ich oddzielnego rozpatrzenia.

Wzrost a rozwój gospodarczy i rozwój społeczno-gospodarczy.
Reprodukcja społeczna ściśle związana jest z procesami wzrostu i rozwoju gospodarczego. Są to związki dwustronne – z jednej strony jest ona ich efektem, z drugiej zaś jednocześnie procesy wzrostu gospodarczego i rozwoju gospodarczego są jej konsekwencją. Pojęcia te są konstrukcjami niejednoznacznymi . Często są one utożsamiane ze sobą i traktowane synonimicznie. Obok tych dwóch pojęć funkcjonuje jeszcze pojęcie rozwoju społeczno-gospodarczego. Spośród nich pojęciem najwęższym jest wzrost gospodarczy, szerszym od niego jest rozwój gospodarczy, a najszerszym jest rozwój społeczno-gospodarczy.

Wzrost gospodarczy
Pojęciem charakteryzującym procesy reprodukcji społecznej w sposób wąski jest wzrost gospodarczy. Rozumie się go jako proces powiększania z okresu na okres podstawowych wielkości ekonomicznych, zwłaszcza rozmiarów potencjalnego produktu krajowego, potencjalnego realnego produktu narodowego oraz powiększanie zdolności wytwórczych gospodarki. Oznacza on zmianę strumieni dóbr i usług oraz zasobów gospodarczych i poprawę relacji ilościowych produkcji i podziału dóbr i usług, co prowadzi do poprawy ich jakości i zwiększania ich ilości przypadających przeciętnie na każdego członka społeczeństwa. Są nim takie zmiany, które mogą być odwzorowane przez zależności między liczbami jednoznacznie wyrażającymi określone rodzaje strumieni dóbr i usług oraz zasobów w procesie produkcji i podziału.
Wzrost gospodarczy jest pojęciem węższym od rozwoju gospodarczego. Trzeba go również traktować jako główny cel rozwoju ekonomicznego.
Najważniejszymi elementami wzrostu gospodarczego są czynniki sprawcze powodujące zwiększenie strumieni dóbr i usług, stopa wzrostu gospodarczego – która jest podstawową wielkością strategiczną określającą tempo zmian oraz suma dóbr i usług a także ich jakość przypadająca przeciętnie na jednego mieszkańca w danej gospodarce.

Rozwój gospodarczy
Pojęciem szerszym od wzrostu gospodarczego jest pojęcie rozwoju gospodarczego – określane także jako rozwój ekonomiczny. Rozumie się przez nie działalność ludzką wiążącą się z gospodarowaniem to jest z produkcją i podziałem dóbr i usług, przyczyniającą się zarówno do ilościowych jak i jakościowych zmian w strukturze ekonomicznej danego gospodarstwa narodowego. Oznacza on więc tak ilościowe jak i jakościowe zmiany sił wytwórczych, stosunków ekonomicznych, produkcji, struktury i mechanizmu funkcjonowania gospodarki, konsumpcji oraz środowiska naturalnego. Jego rezultatem jest doskonalenie wszystkich jego elementów składowych oraz wzrost ilości i jakości dóbr i usług służących zaspakajaniu określonych potrzeb.
Najważniejszymi składnikami rozwoju gospodarczego są: baza materialna, struktura gospodarki narodowej, mechanizm jej funkcjonowania oraz ilość, jakość i dystrybucja dóbr i usług, a także stan środowiska naturalnego.
Przeciwieństwem rozwoju gospodarczego jest stagnacja gospodarcza i regres gospodarczy. Stagnacja gospodarcza to utrzymywanie się przy braku zmian istotnych wielości ekonomicznych, takich warunków rozwojowych które prowadzą do zahamowania lub poważnego osłabienia wzrostu i zmian strukturalnych w gospodarce. Ma ona charakter względny, bo nie wyklucza pewnych zmian. Może ona wystąpić także w fazie rozwoju gospodarczego. Z kolei regres gospodarczy oznacza reprodukcję zawężoną, to jest cofanie się rozwoju gospodarczego. Powoduje on zahamowanie a w konsekwencji opóźnienie rozwoju gospodarczego.

Rozwój społeczno-gospodarczy
Rozwój społeczno-gospodarczy to proces wyrażający reprodukcję rozszerzoną w skali gospodarki narodowej, a więc zmiany w siłach wytwórczych, produkcji i spożyciu, stosunkach społecznych, środowisku naturalnym i systemie funkcjonowania gospodarki i społeczeństwa. Składa się na niego rozwój gospodarczy i społeczny.
Rozwój społeczny oznacza zmianę układu stosunków społecznych, struktury społeczeństwa, jego preferencji, społecznych kryteriów i zasad działalności, wzorców zachowań, postaw i świadomości, służących doskonaleniu współżycia i współpracy ludzi i odpowiedniemu ich udziałowi w efektach rozwoju gospodarczego. Jego rezultatem jest powiększenie dorobku
naukowego i kulturalnego, poprawa warunków bytu ludności, wzrost świadczeń społecznych, usprawnienie form współpracy i współistnienia społecznego. Najważniejszymi elementami rozwoju społecznego są: dorobek naukowy i kulturalny, jego jakość i tempo pomnażania, dostępność efektów rozwoju gospodarczego, zmiany we wzorcach, postawach oraz świadomości jednostek i grup społecznych.
Wynikiem rozwoju społeczno-gospodarczego jest jakość życia, której poprawa zależy od tempa i struktury rozwoju społecznego. Jej wyrazem jest takie ukształtowanie i funkcjonowanie środowiska pracy, środowiska domowego, środowiska poza pracą oraz środowiska naturalnego, aby zasilanie w ich obrębie ludzi w dobra i usługi łagodziło dyskryminacje i uciążliwości ich życia oraz służyło tworzeniu i odtwarzaniu trwałych wartości ludzkich.
Przez jakość życia rozumie się – co znajduje odzwierciedlenie w praktyce działania ONZ – dostępność do dóbr i usług, ich zdolność zaspokajania potrzeb, sposób użytkowania dóbr, stopień aktywności, uczestnictwa i współpracy jednostek oraz społeczeństwa w zachowaniu i przyswajaniu dotychczasowego oraz tworzeniu nowego dorobku materialnego i kulturalno-naukowego, stopień wolności ludzi, a także wielorakość ich form życia i aktów twórczych oraz stan zdrowia psychicznego i fizycznego, uzależniony od wykorzystania nauki i pracy w kształtowaniu stosunków społecznych i stosunków z przyrodą.
We współczesnym świecie procesy wzrostu i rozwoju gospodarczego charakteryzują się:
cyklicznym charakterem kształtowania, pod wpływem z jednej strony mechanizmów rynkowych, a z drugiej strony polityki interwencyjnej państwa;
uwzględnianiem rozwiązań aktywnej polityki społeczno-gospodarczej państwa;
dużym zróżnicowaniem stopy wzrostu gospodarczego w poszczególnych krajach;
koniecznością pokonania szeregu barier rozwojowych – w tym coraz bardziej nabierającą znaczenia barierą ekologiczną;
globalizacją procesów rozwoju gospodarczego.