Przedstawione definicje ekonomii oraz jej rodzaje wyraźnie wskazują na szeroki zakres problemów mieszczących się w jej obrębie. Problemy te określane jako ekonomiczne, są w istocie zawsze konkretnym, poważnym zagadnieniem lub zadaniem do rozwiązania, bądź też kwestią do rozstrzygnięcia z obszaru działalności gospodarczej. Dla wszystkich typów gospodarki fundamentalnymi i wspólnymi są trzy podstawowe problemy ekonomiczne, tworzące pewną określoną triadę fundamentalnych problemów organizacji gospodarki. Sprowadzają się one do znalezienia odpowiedzi na trzy następujące grupy pytań:

CO, KIEDY i ILE należy produkować?

KTO i JAK się powinien produkować dobra?

DLA KOGO mają być wytwarzane dobra i w JAKI SPOSÓB dzielone?

Pierwsza z grup pytań dotyczy rozwiązania kwestii ilości i asortymentu alternatywnych dóbr i usług które należy wytworzyć, proporcji tych wytworów oraz czasu w którym ma nastąpić ich wytworzenie.
Druga grupa pytań dotyczy rozwiązania kwestii przez kogo te dobra i usługi mają zostać wytworzone, z jakich zasobów oraz za pomocą jakiej metody. Z kolei trzecia grupa pytań dotyczy rozwiązania kwestii kto ma użytkować dobra i usługi wytworzone w danym kraju i czerpać z niego korzyści, a w ostateczności w jaki sposób mają być one podzielone między poszczególne jednostki. Wszystkie te grupy pytań obrazujące triadę podstawowych problemów ekonomicznych wskazują jednocześnie na koniecznością dokonywania nieustannych wyborów w procesie gospodarowania napędzanego z jednej strony nieograniczonymi potrzebami, z drugiej strony zaś hamowanego ograniczonymi zasobami. Związek ten w istocie rzeczy wyznacza obszary rozwiązań podstawowych problemów ekonomicznych. U jego podstaw leży zawsze rozwiązanie dylematu wyboru, w każdej społecznej a także i indywidualna sytuacji, sposobu zaspokojenia potrzeb (z swej natury nieograniczonych) przy ograniczoności i rzadkości zasobów. Związki pomiędzy podstawowymi problemami ekonomicznymi wskazują także, że ich pierwotnym wyznacznikiem jest ograniczoność zasobów.Wyznaczniki podstawowych problemów ekonomicznych.

Podstawowe kategorie, prawa i teorie ekonomiczne
Każdy system teoretyczny, a takim jest ekonomia musi bazować na szerokiej aparaturze metodologicznej. Taka w przypadku ekonomii stanowią kategorie, prawa i teorie ekonomiczne. Wobec ich wielości możliwym staje się jednak zaprezentowanie tylko istoty tych pojęć oraz wskazanie tych, które są powszechnie uznawanych za podstawowe. Ich charakterystyka zostanie przybliżona w toku dalszych wykładów.

Podstawowe kategorie ekonomiczne
Rozumiejąc przez pojęcie “kategoria ekonomiczna” myślowy wyraz realnych faktów, zjawisk i procesów oraz ich związków i zależności ekonomicznych, a w konsekwencji uogólnienie ich istotnych właściwości, możliwym staje się sformułowanie ich podstawowej listy. Najtrafniejszym punktem wyjścia do tego przedsięwzięcia wydaje się istota “ekonomii”. Zaznaczyć jednak trzeba mając na uwadze jej współczesne rozumienie, że lista jej podstawowych kategorii jest dość znaczna. Zaliczyć do nich trzeba takie kategorie, jak: makroekonomia, mikroekonomia, rynek, popyt, podaż, zasoby, ograniczoność zasobów, rzadkość zasobów, potrzeby, nieograniczoność potrzeb, gospodarowanie, alokacja, czynniki produkcji, i inne. Ponieważ istota tych kategorii zostanie ujawniona w toku kolejnych rozważań, w tym miejscu wystarczającym wydaje się tylko sygnalizacyjne i syntetyczne zarysowanie ich listy.

Prawa ekonomiczne
Prawa ekonomiczne – to adekwatne teoretyczne ujęcie najsilniej działających tendencji w rzeczywistości gospodarczej. Mogą mieć one charakter ogólny lub szczegółowy. Mogą dotyczyć zjawisk zachodzących w całej gospodarce narodowej, a więc w skali makro-, jak również w skali mikro-.
Do znaczących w skali makroekonomicznej trzeba zaliczyć, takie prawa jak
prawo własności;
prawo Keynesa (makroekonomicznego przekonania, że popyt tworzy własną podaż);
prawo Seya (makroekonomicznego przekonania, że podaż tworzy swój własny popyt);
prawo konkurencji;
prawo wartości.
Natomiast w skali mikroekonomicznej bardzo często spotykamy się przy dokonywaniu analiz rzeczywistości gospodarczej z funkcjonowaniem takich praw, jak: prawo malejących krańcowych przychodów; prawo popytu i podaży. Teorie ekonomiczne Wobec złożonej rzeczywistości gospodarczej, ekonomia w rozwiązywaniu problemów przed nią stojących posiłkuje się teoriami ekonomicznymi. Są nimi zestawy abstrakcji dotyczące rzeczywistości, to jest uproszczone modele wyprowadzone przy pomocy procesu abstrahowania ze złożoności rzeczywistego świata. Teoria ekonomiczna jest więc uproszczonym wyjaśnieniem tego, jak gospodarka lub jej fragment funkcjonuje lub funkcjonowałby w określonych warunkach. Służy ona do porządkowania i wyjaśniania rzeczywistości wykrywania występujących zależności oraz formułowania przewidywań.
Teoria ekonomiczna aby zyskać miano dobrej, musi obejmować wystarczająco dużą liczbę danych, by być w stanie symulować rzeczywistość. Winna więc ona dostarczać wyjaśnień przebiegu dotychczasowych zjawisk i pozwolić na w miarę dokładne przewidywanie przyszłości. O jej wartości stanowi stopień wyjaśnienia tego co zostało zaobserwowane i efektywność przewidywań przyszłości. Jej wykorzystanie ma duże znaczenie dla zrozumienia złożonej rzeczywistości gospodarczej. Funkcjonujące obecnie na gruncie ekonomii teorie ekonomiczne można pogrupować, stosując kryterium obszaru odniesienia na następujące jej rodzaje:

1) teorie rozwoju gospodarczego (np. klasyczna, marksistowska, startu Rostowa, wielkiego pchnięcia, uzależnienia i inne)

2) teorie regulacji (np. oparta na koncepcji interesu pub licznego)

3) teorie wartości (np. opartej na pracę)

4) teoria cyklu koniunkturalnego.

Teorię ekonomiczną, na co wskazuje zarówno jej istota jak i jej przytoczone rodzaje, powinien cechować związek z rzeczywistością, odrzucanie werbalizmu i bezwzględne stosowanie zasad logiki. Można ją budować używając zarówno formy słownej, jak i matematycznej, ponieważ występują związki które nie mogą być wyrażono ilościowo, jak i takie które możemy przedstawić za pomocą liczb.