BOOKS

.:: Pieniądze ::.

Pieniądz jest to powszechnie i ogólnie uznawany ekwiwalent, który trwale wyraża wartość wszystkich towarów i jest bezpośrednio na nie wymienialny. Jako taki jest on najpotężniejszym i najbardziej użytecznym narzędziem (środkiem) makroekonomicznym, bowiem umożliwia wymianę dóbr i usług. Do tej roli doszedł w wyniku długotrwałej ewolucji. Jest wiec on również zjawiskiem historycznym.
Pieniądz jest podstawą systemu pieniężnego. Jego strumienie pełnią rolę “krwiobiegu” całego systemu gospodarki rynkowej i są jego ważnym składnikiem. We współczesnym życiu gospodarczym pełni on szereg istotnych funkcji, spośród których najważniejszymi są funkcje: miernika wartości (dobra obrachunkowego), środka wymiany (środka cyrkulacji), środka płatniczego, środka przechowywania bogactwa (tezauryzacji) oraz pieniądza światowego. Zakres pełnionych funkcji stanowi jednocześnie o roli pełnionej przez pieniądz w gospodarce rynkowej.

Ewolucja pieniądza i jego rodzaje.

Obecną rolę i funkcje pieniądza poprzedziła wielowiekowa ewolucja. Powstał on jako środek ułatwiający handel. Początkowo miał formę towaru, która z czasem została wyparta przez formę papierową i bankową.
W formie towarowej były nim różnorodne towary. We wczesnym okresie historii były nimi: bydło (od czego pochodzi nazwa pieniądza), surowce naturalne, produkty, metale – zwłaszcza miedź, żelazo, srebro, złoto, diamenty i inne. Charakterystyczną ich cechą było to, że obok roli pieniądza miały one również samoistną wartość. Każdy z nich miał swoje zalety, ale jednocześnie obok nich także szereg wad. Niektóre z nich nie można było podzielić na mniejsze części, inne z upływem czasu ulegały zepsuciu, inne jeszcze były kłopotliwe w przechowywaniu. Stąd też do XIX wieku pieniądz towarowy został ograniczony do metali – zwłaszcza złota i srebra. Sprzyjały temu właściwości tych metali.
Kolejnym etapem ewolucji pieniądza była jego forma papierowa. Pojawiła się ona jako pewien substytut pieniądza towarowego. Przestała ona odzwierciedlać samoistną bezpośrednia użyteczność na rzecz użyteczności pośredniej. Zaczął on funkcjonować jako sztuczna konwencja społeczna. Przestał reprezentować konkretny towar, ma rzecz towaru który za niego można kupić. Stał się on użyteczny w momencie pozbywania się go.
Zyskał akceptację jako dogodny środek wymiany. Dzięki zabezpieczeniom oraz zasadom kreacji stał się reprezentantem rzadkości dóbr oraz reprezentantem wartości. Możliwym stało się kupowanie za niego różnych rzeczy niezależnie od pokrycia w kruszcu czy gwarancjach rządowych.
Formą zyskującą coraz większe znaczenie jest pieniądz bankowy w postaci czeków wystawianego na depozyty w bankach lub innych instytucjach finansowych. Ta forma pieniądza podlega dalszym innowacjom i rozwojowi, przyjmując postać kart kredytowych i czeków podróżnych.
W praktyce mamy do czynienia z dwoma rodzajami pieniądza. Pierwszym jest pieniądz transakcyjny, drugim zaś tzw., quasi-pieniądz.
Rangę podstawową ma pieniądz transakcyjny. Jest on najważniejszym i najdokładniej obserwowanym miernikiem pieniądza. Tworzą go faktyczne składniki używane w transakcjach, do zakupu i sprzedaży rzeczy. Obejmują one monety i banknoty, których suma tworzy gotówkę poza kasami banków wraz z rachunkami, na które można wystawiać czeki.
Pierwszym składnikiem pieniądza transakcyjnego są monety. Służą one do niewielkich zakupów. Drugim składnikiem pieniądza transakcyjnego są banknoty, które są pieniądzem papierowym będącym prawnym środkiem spłaty wszelkich długów publicznych i prywatnych. Są one pieniądzem dekretowanym, a więc ustanowionym przez rząd danego kraju i akceptowanym przez innych.
Monety i banknoty stanowią około jednej czwartej pieniądza transakcyjnego. Trzecim składnikiem pieniądza transakcyjnego są rachunki bieżące lub pieniądz bankowy. Stanowią je fundusze zdeponowane w bankach i innych instytucjach finansowych, na które można wystawiać czeki. Określa się je jako depozyty na żądanie lub inne depozyty, na które można wystawiać czeki. Są one takimi samymi jak i inne środki wymiany. Są one płatne na żądanie i służą jako pieniądz w taki sam sposób, jak banknoty – mogą być użyte do zakupu dóbr lub zamienione na gotówkę według stałej relacji.

Funkcje pieniądza
Pieniądz w gospodarce rynkowej pełni szereg istotnych funkcji. Jest ich kilka. Do najważniejszych należą funkcje:
– miernika wartości (dobra obrachunkowego);
– środka wymiany (środka cyrkulacji);
– środka płatniczego;
– tezauryzacji (środka przechowywania bogactwa);
– pieniądza światowego.
Pieniądz jako miernik wartości (dobro obrachunkowe) pozwala sprowadzić wartość wszystkich towarów i usług do wspólnego mianownika. Funkcja ta pełniona jest w sposób idealny to jest wyobrażeniowy.
Najczęściej pełnioną funkcją pieniądza jest funkcja środka wymiany (środka cyrkulacji). Sprowadza się ona do pośredniczenia w aktach sprzedaży i kupna. Do obsłużenia mnogości aktów kupna i sprzedaży potrzeba jest bowiem odpowiednia ilość pieniądza.
Z funkcją środka cyrkulacji związana jest funkcja pieniądza jako środka płatniczego. Ma to miejsce w przypadku regulowania zobowiązania zapłaty za nabyty towar, realnym pieniądzem.
Pieniądz może pełnić również funkcję środka tezauryzacji (środka przechowywania bogactwa). Wynika ona z faktu, iż pieniądz daje się łatwo przekształcać w inną form bogactwa. Pieniądz wycofany z obiegu daje się jednak bardzo łatwo przywrócić do cyrkulacji.
Wszystkie te funkcje pieniądz pełni nie tylko w ramach poszczególnych gospodarstw narodowych, ale również na rynku światowym. Jako taki, obsługując międzynarodowe stosunki gospodarcze pomiędzy poszczególnymi krajami, pełni on funkcję pieniądza światowego.