BOOKS

.:: Międzynarodowy Obrót Gospodarczy ::.

Międzynarodowy obrót gospodarczy nazywany także międzynarodową wymianą gospodarczą obejmuje: międzynarodową wymianę towarów; międzynarodową wymianę usług; międzynarodowe transfery kapitału; międzynarodowe przepływy technologii oraz międzynarodowe przepływy siły roboczej.

Międzynarodowa wymiana towarów
Podstawowym obszarem międzynarodowego obrotu gospodarczego jest międzynarodowa wymiana towarów. Jest to historycznie najstarsza i najpowszechniej stosowana forma wymiany międzynarodowej. Najczęściej zamyka się ją w ramach szeroko rozumianego handlu zagranicznego, rozumiejąc pod tym pojęciem odpłatną wymianę towarów i usług z kontrahentami mającymi swoją siedzibę poza granicami kraju. Podstawy międzynarodowej wymiany towarów upatruje się w podziale pracy i specjalizacji w skali międzynarodowej.

Międzynarodowa wymiana usług
Międzynarodowy handel usługami jest tym obszarem międzynarodowej wymiany gospodarczej który zyskuje coraz bardziej na swoim znaczeniu. Usługi – zazwyczaj określane jak świadczenie społecznie użytecznych czynności, nie związanych bezpośrednio z wytwarzaniem dóbr rzeczowych – zaczęły odgrywać coraz większa rolę jako odrębny składnik wymiany międzynarodowej. Ich wzrost i rozszerzanie w ramach wymiany jest ściśle związane z postępem technicznym i intensyfikacją powiązań gospodarczych. Jednocześnie koniecznym stało się rozszerzenie pojęcia usług na te działalności które tworzą dobra materialne (poza działalnością w przemyśle przetwórczym i wydobywczym oraz w rolnictwie) jak np. usługi budowlane, krawieckie itp.
Ogromna różnorodność i nieporównywalność usług przy znacznych różnicach terminologicznych i nieporównywalności statystyk narodowych stanowi znaczące utrudnienie w analizach i ocenach roli tego obszaru wymiany międzynarodowej w gospodarce światowej. Na przeszkodzie stoją zwłaszcza cechy usług. Efekt większości z nich nie przybiera postaci materialnej, co powoduje, że większości usług nie można produkować na zapas oraz magazynować. Trudno je również rejestrować, a zwłaszcza uchwycić moment sprzedaży. Ich zaletą jest natomiast to, że ich eksport jest na ogół bardziej efektywny niż eksport dóbr materialnych.
Wzrost znaczenia usług w międzynarodowych obrotach gospodarczych nastąpił za przyczyną wielu czynników. Do najważniejszych zaliczyć należy: wzrost zamożności społeczeństw i dysponowanie większą ilością wolnego czasu – co wywołało zapotrzebowanie na dodatkowe usługi wykonywane dotąd w obrębie gospodarstw domowych oraz na usługi przedtem nie istniejące; wzrost produkcji towarów, które pociągnęły za sobą rozwój usług uzupełniających (np. transport, ubezpieczenia) unowocześnienie sektora usług w miarę postępu techniki i w ślad za tym narodziny nowych rodzajów usług; zwiększenie możliwości świadczenia usług na odległość dzięki nowoczesnej technice (np. łączność komputerowa) wzrost specjalizacji usług i rozwój wyspecjalizowanych firm usługowych itd.

Czynniki te spowodowały istotny wzrost roli usług w rozwoju gospodarczym wielu krajów oraz w tworzeniu produktu krajowego a także kształtowaniu sytuacji płatniczej tych krajów. W związku z tym dała się zaobserwować następująca prawidłowość: im gospodarka jest bardziej rozwinięta, tym wyższy jest w niej udział usług w tworzeniu PKB oraz mają one większy udział w ogólnym zatrudnieniu.

Międzynarodowe transfery kapitału
Istotnym elementem składowym i funkcjonalnym międzynarodowej wymiany gospodarczej są międzynarodowe transfery kapitału. Przyczyną ich zaistnienia (wystąpienia) jest przede wszystkim:

a) chęć zapewnienia w krótkim okresie wyższej stopy zysku, niż przynoszą inwestycje w kraju, która wywołana jest ograniczonymi rozmiarami rynku wewnętrznego, wysokimi płacami i podatkami lub wysokimi cenami surowców;

b) dążenie do osiągnięcia wyższej stopy procentowej od wolnych kapitałów;

c) zagwarantowanie dostępu do deficytowych źródeł surowców;

d) ominięcie barier celnych za pomocą lokat w krajach, w których te bariery nie występują;

e) możliwość wykorzystania przewagi technologicznej, która nie występuje w stosunkach z krajowymi producentami, a stwarza możliwość osiągnięcia zysku za granicą;

f) motyw lepszej lokaty kapitału – co do terminów, stopnia zysku, stopy ryzyka, oprocentowania, płynności, itp.

g) zapewnienie bezpieczeństwa lokat kapitałowych, o którym stanowi przede wszystkim stabilizacja ekonomiczna i polityczna.

Skutkiem międzynarodowych przepływów kapitałowych jest wzrost światowego dochodu, który to jest efektem tego, że eksport kapitałów do krajów odczuwających deficyt kapitału pozwala w nich na uruchomienie nie wykorzystywanych czynników produkcji.

We współczesnym świecie spotykamy się z różnymi formami transferu kapitału. Najczęściej są to:

a) Bezpośrednie lokaty kapitałowe – określane także jako inwestycje bezpośrednie. Polegają one na dokonywaniu nakładów kapitałowych w przedsiębiorstwach innych krajów. Dokonują ich na

b) Pośrednie lokaty kapitałowe – zwane często inwestycjami portfelowymi. Polegają one na zakupie zagranicznych papierów wartościowych (akcje, obligacje, skrypty dłużne, bony skarbowe) które przynoszą dochód, ale nie dają prawa własności i kontroli nad przedsiębiorstwami i instytucjami, które są emitantem tych papierów. Dokonują ich zazwyczaj właściciele drobnych kapitałów, którzy dążą do uzyskania wyższych zysków i dywident.

c) Międzynarodowe przepływy kapitału pożyczkowego. Polegają one na udzielaniu przez międzynarodowe instytucje finansowe, państwa, banki i przedsiębiorstwa, kredytów (o różnych horyzoncie spłaty, różnej skali oprocentowania i na różnych warunkach spłaty) poszczególnym państwom, przedsiębiorstwom i instytucjom prywatnym. Niektóre spośród nich – zwłaszcza te z organizacji międzynarodowych i mające charakter kredytów państwowych, w określonych warunkach mogą zostać potraktowane jako pomoc gospodarcza.

d) Krótkookresowe przepływy kapitału, powodowane najczęściej różnicami w poziomie stopy procentowej w innych krajach. W warunkach normalnych mogą one przybrać charakter przepływu niespekulacyjnego, gdy dotyczą czasowo wolnych kapitałów ulokowanych w krótkim okresie na korzystniejszej niż w kraju stopie procentowej. Natomiast spekulacyjnymi będą przepływy kapitałowe wówczas, gdy spowodowane są ucieczką z kraju przed niekorzystną zmianą kursów walutowych (czego przejawem jest dewaluacja lub rewaluacja waluty krajowej) a następnie po stabilizacji warunków powrót do kraju. Pozwala to uzyskać zyski nadzwyczajne.

Międzynarodowe przepływy technologii
Postęp techniczny i związany z nim rozwój międzynarodowego podziału pracy przyczynia się do wzrostu intensywności powiązań ekonomicznych pomiędzy poszczególnymi krajami. W ostatnich latach coraz ważniejszym obszarem tych powiązań stał się przepływ (transfer) technologii. Przybiera on różne formy techniczno-organizacyjne – od obrotów wyrobami gotowymi o wysokim stopniu zaawansowania technicznego, sprzedaży licencji i patentów, udostępniania know-how, dokonywania zagranicznych inwestycji bezpośrednich po emigrację specjalistów.

Międzynarodowe przepływy siły roboczej
We współczesnych międzynarodowych obrotach gospodarczych znaczące miejsce mają również międzynarodowe przepływy siły roboczej – rozumiane jako zmian pobytu i miejsca zamieszkania na okres nie krótszy niż jeden rok. Zjawisko to nie jest nowym, ma ono bowiem swój historyczny byt. Przyczyn międzynarodowej migracji ludności powodowane są przede wszystkim względami ekonomicznymi, a obok nich także politycznymi, religijnymi, ideologicznymi a nawet rasowymi. W wielu przypadkach wskazane przyczyny nakładają się na siebie. Najważniejszymi spośród nich są przyczyny ekonomiczne – w tym najczęściej dążenie do pozyskania wyższej płacy.
Zaistnienie migracji wymaga podjęcia szeregu bardzo intensywnych, trudnych, ryzykownych i często kosztownych przedsięwzięć. Z reguły natrafiają one na bariery o charakterze administracyjnym ze strony kraju docelowej migracji.
Ciężką do pokonania jest bariera adaptacyjna, która zmusza imigranta do dostosowania się do warunków panujących w kraju osiedlenia. W pierwszym rzędzie konieczne staje się opanowanie obcego języka, przyjęcie nowych zwyczajów i wejścia w inny krąg kulturowy. Ujawniają się również przeszkody formalne – jak np. trudności z uznaniem dyplomów i uprawnień – co sprawia, iż z reguły imigrant plasowany jest na dalekiej pozycji społecznej w kraju osiedlenia. Bolączką migracyjną są często także przejawy wrogości i niechęci. Migracja siły roboczej, podobnie jak wywóz kapitału, powoduje istotne skutki ekonomiczne. Wpływ ten ujawnia się zarówno na kraj eksportujący siłę roboczą, jak i na kraj ją importujący.

W kraju eksportującym siłę roboczą, emigracja zwiększa możliwości produkcyjnego zatrudnienia części siły roboczej dotąd bezrobotnej. Na gospodarkę tych krajów korzystnie wpływają także transfery części zarobków emigrantów. Pewną korzyścią jest także dla tych krajów powrót części spośród emigrantów – dysponują oni bowiem nie tylko nowymi kwalifikacjami zawodowymi, ale również w oparciu o zgromadzone poza granicami kapitały podejmują często działalność inwestycyjną w kraju rodzimym. Za straty dla kraju będącego źródłem migracji uznać należy zaś pozbywanie się części bardzo przedsiębiorczej siły roboczej. Straty są zwłaszcza znaczne wówczas gdy emigrują osoby o wysokich kwalifikacjach.
Natomiast kraj przyjmujący imigrantów z reguły uzyskuje większe korzyści niż kraj skąd oni pochodzą. Ze względu na to, ze są to najczęściej ludzie młodzi, dobrze wykształceni pozyskuje on pracowników bez konieczności ponoszenia większych wydatków na ich kształcenie. Korzyści te mają miejsce zwłaszcza wówczas gdy imigranci mogą stosunkowo szybko zapełnić lukę na rynku pracy. Niekiedy bardzo przydatne okazują się unikatowe kwalifikacje imigrantów, pozwalające na wzbogacenie oferty rynkowej bądź też przyczynienie się do postępu naukowo-technicznego w jakiejś dziedzinie. Zagrożeniami zaś dla kraju przyjmującego migrantów są zagrożenia w postaci konieczności ponoszenia szeregu wydatków związanych z koniecznością przystosowania migrantów do życia w nowych warunkach.