BOOKS

.:: Prawo Malejących Przychodów Krańcowych ::.

Kształtowanie funkcji produkcji – opisanej formułą Q = f (L, K, N) – dopuszcza również wystąpienie sytuacji w której jeden z czynników produkcji jest stały. Zależności pomiędzy poszczególnymi czynnikami produkcji a samą produkcją objaśnia prawo malejących przychodów. Analizy jego funkcjonowania można prowadzić w odniesieniu do dwóch czynników zakładając stałość jednego czynnika i zmienność drugiego, jak również w odniesieniu do trzech czynników zakładając stałość jednego i zmienność dwóch pozostałych.

Prawo malejących przychodów w sytuacji stałości jednego z czynników którym jest kapitał i zmienności drugiego którym jest praca mówi, że gdy ilość stałego czynnika produkcji (kapitału) w stosunku do ilości zmiennego czynnika (pracy) jest bardzo duża, to zwiększenie ilości pracy przynosi więcej niż proporcjonalny przyrost produkcji; po czym po pewnym czasie dalszego wzrostu pracy -proporcja ta wyrównuje się, po czym zaczyna przynosić coraz mniejszy produkt, aż w końcu dalsze zwiększanie ilości pracy przestaje przynosić w ogóle wzrost produktu. Przyczyną wystąpienia zjawiska, wyjaśnianego przez prawo malejących przychodów jest ograniczona możliwość substytucji jednego czynnika produkcji na drugi i malejąca krańcowa techniczna stopa substytucji.

Oznacza to, że w sytuacji stałości kapitału (to jest majątku trwałego) przedsiębiorstwa i zmienności pracy, zwiększanie produkcji możliwe będzie – jeśli odwołać się do istoty krzywej równego produktu – tylko przechodząc z jednej krzywej do drugiej, ale tylko w ograniczonych ramach. Produkt będzie się bowiem zwiększał w miarę zwiększania nakładów pracy żywej – początkowo proporcjonalnie do wniesionej ich ilości, a następnie już mniej proporcjonalnie, aż do osiągnięcia punktu, w którym dodatkowa jednostka nie przyniesie już wzrostu produktu. Sytuacja ta jest związana z kształtem izokwanty, której ramiona po przekroczeniu pewnych punktów zwanych punktami grzbietowymi, odchylają się do tyłu. Usytuowanie się poza tymi punktami, oznacza, że jeden czynnik produkcji jest w takim nadmiarze w stosunku do drugiego, że wystarczy ograniczyć jego ilość – przy nie zmienionej ilości pozostałych (drugiego, trzeciego), aby osiągnąć wyższą izokwantę, to jest uzyskać większy produkt.

W przypadku zaś analizy funkcjonowania prawa malejących przychodów w stosunku do trzech czynników – z których stałym jest ziemia, a zmiennymi są kapitał i praca, wzrost produktu będzie możliwy tylko do poziomu wyznaczonego przez absolutną granicę (izokwanta O5) wzrostu czynnika stałego – czyli ziemi. Okazuje się ona bowiem w takiej sytuacji czynnikiem ograniczającym, mimo, że pozostałe dwa czynniki będą ulegać wzrostowi. Analizę prawa malejących przychodów prowadzi się również w oparciu o krzywą produktu – to jest wykresu obrazującego wielkość produktu jako funkcji zwiększenia ilości jednego czynnika oraz – oraz kategorii krańcowej produktywności. Przy czym, przez krańcową produktywność (KMC) uważa się dodatkowy przyrost produktu (D Q), jaki zostanie uzyskany w wyniku zwiększenia o jednostkę danego czynnika (c1), przy nie zmienionej postaci pozostałych czynników. Zależność tą wyraża się formułą:
Wskazuje ona, że zwiększenie jednego z czynników przy jednoczesnym utrzymaniu pozostałych bez zmian, powoduje obniżenie produkcyjnej krańcowości pierwszego, a podniesienie krańcowej produkcyjności pozostałych.

W związku z krańcową produktywności poszczególnych czynników produkcji formułuje się zależność pomiędzy nimi a zyskami przedsiębiorstwa, w formie warunku. Sprowadza się on do tego, że maksymalizacja zysku przedsiębiorstwa wymaga, żeby stosunki krańcowych produktywności poszczególnych czynników produkcji do ich cen (p) były dla wszystkich czynników równe. Powyższe zależności wskazują również, że określone produkty mogą być wytwarzane w oparciu o różne czynniki wykorzystywane w różnych proporcjach. Są one w pewnych proporcjach zmienne, w sytuacji gdy czynniki produkcji mogą być substytuowane. Wybór zaś ich zależy od stosunku cen jednych produktów do drugich.