BOOKS

.:: Bilans Płatniczy ::.

Bilans płatniczy kraju to syntetyczne zestawienie wszystkich płatności dokonywanych między rezydentami krajowymi a zagranicą, dotyczącym określonego okresu (zazwyczaj jednego roku kalendarzowego). Sporządza się go głównie w celu zapewnienia administracji gospodarczej informacji o stanie stosunków finansowych państwa z zagranicą. Jest pomocny w określaniu kierunków polityki gospodarczej państwa, zwłaszcza monetarnej, fiskalnej, handlowej i na kurs walutowy. Bilans handlowy jest zestawieniem sporządzanym według ogólnych zasad księgowości. Transakcje międzynarodowe są w nim sklasyfikowane jako: kredytowe (ma) i zapisywane ze znakiem dodatnim oraz debetowe (winien) i zapisywane ze znakiem ujemnym. Transakcje kredytowe to transakcje, które powodują otrzymanie płatności od podmiotów zagranicznych. Są nimi: eksport towarów i usług, napływ kapitału zagranicznego i darowizny otrzymywane od obcokrajowców – a więc te wszystkie transakcje które powodują wpłatę ze strony obcokrajowców. Transakcje debetowe zaś to takie transakcje, które wymagają płatności na rzecz podmiotów zagranicznych ze strony danego kraju. Są nimi: import towarów i usług, darowizny na rzecz obcokrajowców i wywóz kapitału za granicę – a więc te wszystkie transakcje które związane są z wypłatami na rzecz obcokrajowców. Ogół transakcji bilansu płatniczego dzieli się na dwie podstawowe części: rachunek bieżący i rachunek kapitałowy.

Rachunek bieżący (current account) obejmuje transakcje towarowe, usługowe, dochody z pracy i kapitału oraz transfery nieodpłatne. Zapisywana jest na nim pełna wartość towarów i usług eksportowanych bądź importowanych. Księguje się na nim również odsetki oraz dywidendy, a więc dochody związane z obrotem kapitałowym.

Rachunek kapitałowy (capital account) obejmuje zagraniczne transakcje finansowe krótkoterminowe i długoterminowe. Odzwierciedla on zmiany stanu – a nie całość transakcji. Odnotowuje się w nim wzrost lub spadek różnego rodzaju należności i zobowiązań zagranicznych, przyrost lub ubytek majątku rzeczowego za granicą lub zagranicznego w kraju oraz zmiany zapasu złota monetarnego i zasobów specjalnych praw ciągnienia (SDR).
Osobną częścią rachunku kapitałowego są rezerwy walutowe.

Równowaga bilansu płatniczego
Bilans handlowy – z rachunkowego punktu widzenia – jest zawsze zrównoważony. obie jego części są ściśle ze sobą powiązane. Saldo obrotów bieżących powinno być równe saldu obrotów kapitałowych skorygowanych o zmianę stanu rezerw. Oznacza to, że obroty kapitałowe wyjaśniają nam, z jakich źródeł został sfinansowany deficyt lub na co została zużyta nadwyżka rachunku bieżącego. W przypadku gdy obroty kapitałowe nie równoważą deficytu lub nadwyżki obrotów bieżących, to funkcję tą przejmują rezerwy płatnicze. Nie zrównoważony przez obroty kapitałowe deficyt obrotów bieżących powoduje odpowiednie ich zmniejszenie. Natomiast nadwyżka obrotów bieżących, w sytuacji nie skompensowania ich eksportem kapitału, powoduje wzrost rezerw płatniczych. W przypadku znacznego spadku rezerw płatniczych szybko zwiększa się zagraniczne zadłużenie długoterminowe. Powiększa ono ryzyko kredytowe danego państwa, co przejawia się w przypadku prób pozyskiwania nowych kredytów domaganiem się wyższego opodatkowania oraz dodatkowych gwarancji.
Przy nadwyżce całkowitych zobowiązań nad należnościami na rachunku bieżącym i kapitałowym mamy do czynienia z deficytem płatniczym. Jego wielkość może zostać zmierzona albo przez nadwyżkę zobowiązań nad należnościami na rachunku bieżącym i kapitałowym, albo przez zmianę stanu rezerw. Bilans płatniczy kraju jest korzystny wówczas, gdy należności przewyższają zobowiązania na rynku bieżącym i kapitałowym oraz powodują wzrost rezerw dewizowych. W praktyce ocenę równowagi płatniczej kraju przeprowadza się w oparciu o przyjętą przez MFW klasyfikację oraz podział wszystkich operacji i transakcji zagranicznych kraju na operacje autonomiczne (handlowe) i wyrównawcze. Transakcjami autonomicznymi są wszystkie transakcje podejmowane na rynku bieżącym oraz na kapitałowym. Są one podejmowane wyłącznie z chęci osiągnięcia zysku (z wyjątkiem transferów jednostronnych) niezależnie od sytuacji w bilansie płatniczym.
Transakcjami wyrównawczymi (kompensacyjnymi) są zmiany stanu oficjalnych rezerw państwowych i te pożyczki zagraniczne, które są zaciągane w celu poprawy równowagi płatniczej. Bilans płatniczy państwa może znaleźć się w równowadze rzeczywistej lub pozornej. Pierwsza z nich ma miejsce wówczas, gdy należności i zobowiązania handlowe są podejmowane beż ograniczeń i nie towarzyszą im utrzymująca się przez dłuższy czas nadwyżka ani deficyt należności i zobowiązań. Druga ma zaś miejsce gdy równowaga transakcji autonomicznych jest osiągana wskutek restrykcyjnej polityki dewizowej lub handlowej.

Międzynarodowe stosunki walutowe i finansowe obejmują sobą szeroki zakres problemów. Spośród nich na plan pierwszy wysuwają się : międzynarodowe systemy walutowe, rozliczenia obrotów z zagranicą, bilans płatniczy oraz polityka kursów walutowych. Międzynarodowy system walutowy jest wynikiem zarówno ukształtowanych zwyczajów i naturalnych mechanizmów ekonomicznych jak i regulacji międzynarodowych. Historia gospodarcza pozwala na wyróżnienie kilku ich rodzajów. Przyjmując takie kryteria klasyfikacyjne jak: rodzaj waluty odgrywającej rolę pieniądza światowego oraz rodzaj polityki kursowej obowiązującej w danym systemie, to możliwym staje się wyróżnienie trzech głównych rodzajów międzynarodowych systemów walutowych: systemu waluty złotej, systemu dewizowo-złotego oraz systemu wielowalutowego.

Rozliczenia obrotów z zagranicą, będąc częścią międzynarodowych stosunków finansowych, polegają na regulowaniu, powstałych między podmiotami znajdującymi się w różnych krajach, należności i zobowiązań pieniężnych z tytułu obrotu handlowego, usługowego, kapitałowego i świadczeń jednostronnych (nieodpłatnych). Stanowią o nich zarówno same mechanizmy rozliczeń jak i instytucjonalne i ekonomiczne warunki ich realizacji. Dokonują się one w dwojaki sposób, bez udziału pieniądza i wówczas przybierają formę kompensat towarowych lub z wykorzystaniem pieniądza gotówkowego przekazywanego sprzedającemu przez kupującego. Funkcjonowanie we współczesnej gospodarce światowej różnych form rozliczeń obrotów handlowych, wobec ich wielu wad i niedoskonałości, wymusiło tworzenie przez poszczególne kraje będące uczestnikami handlu międzynarodowego ram instytucjonalnych, które ułatwiłyby pojedynczym podmiotom gospodarczym korzystne rozliczenie się. Dotyczą one zarówno rozliczeń transakcji kompensacyjnych jak i transakcji za pośrednictwem pieniądza. Pomocnym w rozliczeniach kompensacyjnych są dwustronne i wielostronne umowy o międzynarodowym obrocie finansowym. Dają się one podzielić na umowy rozrachunkowe oraz umowy płatnicze. Umowy rozrachunkowe i umowy płatnicze będące podstawą rozliczeń transakcji kompensacyjnych, traktowane są przez większość krajów jako przejściowe i jako zło konieczne. Formą pożądaną są natomiast rozliczenia z udziałem pieniądza. Ich funkcjonowanie jest jednak uwarunkowane ramami instytucjonalnymi i ekonomicznymi, a zwłaszcza istnieniem walut międzynarodowych i ich wymienialności oraz rynku walutowego. Kolejnym ważnym problemem wiążącym się z finansami międzynarodowymi jest bilans płatniczy kraju. Stanowi go syntetyczne zestawienie wszystkich płatności – według ogólnych zasad księgowości – dokonywanych między rezydentami krajowymi a zagranicą, dotyczącym określonego okresu (zazwyczaj jednego roku kalendarzowego). Sporządza się go głównie w celu zapewnienia administracji gospodarczej informacji o stanie stosunków finansowych państwa z zagranicą. Jest pomocny w określaniu kierunków polityki gospodarczej państwa, zwłaszcza monetarnej, fiskalnej, handlowej i na kurs walutowy. Bilans handlowy klasyfikuje transakcje międzynarodowe jako: kredytowe (ma) i zapisywane ze znakiem dodatnim oraz debetowe (winien) i zapisywane ze znakiem ujemnym. Ogół transakcji bilansu płatniczego dzieli się na dwie podstawowe części: rachunek bieżący i rachunek kapitałowy. Osobną częścią rachunku kapitałowego są rezerwy walutowe.

Bilans handlowy – z rachunkowego punktu widzenia – jest zawsze zrównoważony. obie jego części są ściśle ze sobą powiązane. Saldo obrotów bieżących powinno być równe saldu obrotów kapitałowych skorygowanych o zmianę stanu rezerw. Oznacza to, że obroty kapitałowe wyjaśniają nam, z jakich źródeł został sfinansowany deficyt lub na co została zużyta nadwyżka rachunku bieżącego. W praktyce ocenę równowagi płatniczej kraju przeprowadza się w oparciu o przyjętą przez MFW klasyfikację oraz podział wszystkich operacji i transakcji zagranicznych kraju na operacje autonomiczne (handlowe) i wyrównawcze.