BOOKS

.:: Przekształcenia Własnościowe ::.

Istotą przekształceń własnościowych jest przebudowa struktury własnościowej, polegającej na przekazaniu praw własności podmiotom gwarantującym efektywne wykorzystanie zasobów. Proces tych przekształceń w którym zrzekającym się praw własnościowych jest państwo, a nabywającymi je są inne podmioty gospodarcze nazywa się prywatyzacją. jest ona ze społecznego punktu widzenia, niezbędnym warunkiem i drogą wiodącą do restrukturyzacji gospodarki i poprawy efektywności jej funkcjonowania. Jej realizacja oznacza zwiększenie prywatnych form własności koszem sektora państwowego gospodarki narodowej.
Przekazanie (rozdział) praw własności może nastąpić w oparciu o różnorodne metody. Doświadczenia w tym zakresie – zarówno krajów rozwiniętej gospodarki rynkowej, jak i krajów dokonujących transformacji ustrojowej – wskazują, że proces prywatyzacji można przeprowadzić przy pomocy następujących metod:

1) Publicznej sprzedaży akcji (public offering, nazywanej tak że akcjonariatem publicznym lub obywatelskim – polegającej na sprzedaży akcji należących do Skarbu Państwa, szerokim rzeszą inwestorów.
2) Sprzedaży całości przedsiębiorstwa jednemu lub grupie inwestorów – na zasadzie negocjacji nabywcy ze sprzedającym (Skarbem Państwa).
3) Umowy menedżerskiej (menager contract, menagement buy-in) zawartej pomiędzy menedżerem lub grupą menedżerów, zaangażowanych do zarządzania przedsiębiorstwem (zazwyczaj znajdującym się w trudnej sytuacji) na określonych warunkach płacowych i udziałowych, a właścicielem przedsiębiorstwa.
4) Prawnej likwidacji przedsiębiorstwa i sprzedaży jego majątku (to znaczy składników jego mienia).
5) Zmiany charakteru przedsiębiorstwa z państwowego na państwowo-prywatne lub prywatno-państwowe z udziałem kapitału krajowego (spółki prawa handlowego i cywilnego, spółki z o.o.) oraz kapitału zagranicznego (np. spółki joint venture) poprzez dopuszczenie obok Skarbu Państwa także udziałowców prywatnych, lub poprzez podwyższenie kapitału akcyjnego w oparciu o emisję nowych akcji.
6) Podziału przedsiębiorstwa (według kryterium organizacyjno-produkcyjnego) a następnie sprzedaży jego poszczególnych części (np. jedna część zostaje przekształcona w spółkę i sprzedana w postaci udziałów, druga zaś w całości jednemu nabywcy, kolejna natomiast wydzierżawiona a pozostałe sprzedane jako składniki majątkowe).
7) Wykupu przedsiębiorstwa przez zarząd (menagement buy-out), którego istotą jest zgromadzenie środków na sfinansowanie transakcji w oparciu o kredyt bankowy udzielany pod zastaw firmy oraz zmianę struktury własnościowej sprowadzającej się do stania się przez bank udziałowcem (z zastrzeżoną opcją sprzedaży swoich akcji zarządowi po spełnieniu pewnych warunków).
8) Akcjonariatu pracowniczego – polegającego na wykupie istotnej części akcji lub udziałów przedsiębiorstwa przez pracowników, przy jednoczesnym uruchomieniu cenowych i kredytowych preferencji przy nabywaniu tych akcji.
9) Emisji bezpłatnych bonów prywatyzacyjnych, w celu zwiększenia popytu na prywatyzację przedsiębiorstwa oraz stworzenia szans aktywności gospodarczej możliwie szerokim grupom obywateli. Rozwiązanie to można traktować jako przejaw uwłaszczenia obywateli.
10) Komercjalizację przedsiębiorstw państwowych, polegającą na dobrowolnej transformacji w jednoosobowe spółki Skarbu Państwa w celu przygotowania do dalszej prywatyzacji w późniejszym okresie.
Wybór którejkolwiek z tych metod prywatyzacji zależy od wielu czynników. Determinują ją zwłaszcza:
wielkość przedsiębiorstwa (czy jest małe, średnie, czy duże);
dział i gałąź gospodarki (czy jest on energo- i materiałooszczędny czy też energo- i materiałochłonny);
poziom rozwoju technicznego (czy jego produkcja opiera się na technologiach nowoczesnych i zaawansowanych czy też na tradycyjnych)

wpływ centrum gospodarczego (czy jest duży czy mały)

swoboda decyzyjna przedsiębiorstw (czy są one samodzielne, czy też wymuszone)

szybkość przekształceń (czy będzie ona mała, średnia czy też duża)

cechy charakterystyczne poszczególnych metod prywatyzacji (to jest ich wady i zalety oraz ich spójność z zamierzeniami prywatyzacyjnymi)

zasoby kapitałowe (czy są one duże czy małe, czy wystarczą krajowe czy też trzeba sięgać po zagraniczne)

kondycja ekonomiczna przedsiębiorstw (czy jest dobra czy zła, czy przedsiębiorstwo jest mocno zadłużone, czy przynosi zyski, czy gospodaruje efektywnie, czy też nie).
Determinanty te mając przede wszystkim charakter uwarunkowań wewnętrznych koncentrują się nie tylko na płaszczyźnie ekonomicznej ale również i społeczno-politycznej, która to w pewnym zakresie tworzy również sferę uwarunkowań zewnętrznych tego procesu.
Wybór konkretnej metody prywatyzacyjnej przedsiębiorstw państwowych musi uwzględniać każdorazowo uwarunkowania wewnętrzne i zewnętrzne tego procesu. Wiodącymi w wyborze winny być jednak kryteria wielkości przedsiębiorstwa oraz stopień efektywności jego funkcjonowania.